Topraklama Ölçümü Periyodik Kontrolü



KAPSAM
Bu talimat, topraklama ölçümü ve kontrollü faaliyetlerini kapsar.

Topraklama Ölçüm Kontrollerinde dikkat edilmesi gerekenler;
• Topraklama ölçümleri yapılmadan ünce uygun kişisel koruyucu donanım kullanınız. (Yalıtkan tabanlı ayakkabı, eldiven, gözlük vb.)
• Uygun hava koşulları ve uygun çalışma koşulları olmadan çalışma yapmayınız.
• İş sağlığı ve güvenliği talimatlarına uyup gerekli önlemlerini alınız.

REFERANSLAR
• Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
• Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
• Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmenliği

İLGİLİ EKİPMANLAR / CİHAZLAR
Fluke Çok Fonksiyonlu Elektriksel Test Cihazı, Multimetre , Kumpas,Şerit Metre, Kontrol Kalemi, Topraklama Ölçüm Çubuk seti.

PERİYODİK KONTROL ve MUAYENE

Ölçüm Periyodu
Ölçümler, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereğinde belirtilen aşağıdaki maddelere göre
1) Elektrik üretim iletim ve dağıtım tesisleri (enerji nakil ve dağıtım hatları hariç) için: 2 yıl,
2) Enerji nakil ve dağıtım hatları için: 5 yıl,
3) Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için:
i) Topraklamalara ilişkin dirençlerinin muayene ve ölçülmesi: 1 yıl,
ii) Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 yıl,
4) Sabit olmayan tesisler için:
i) Sabit işletme elemanları için: 1 yıl,
ii) Yer değiştirebilen işletme elemanları için: 6 ay.
5) Parlayıcı, Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları bir yılı aşamaz.

ÖLÇÜMLER ÖNCESİ ALINACAK TEDBİRLER

Aşağıda belirtilen tedbirler alınır:
• Ölçüm personeli, İş Sağlığı ve Güvenliği Talimatı doğrultusunda faaliyetlerini gerçekleştirir.
• Ölçüm personeli, gerekli kişisel koruyucu ekipmanları (iş elbisesi, elektrostatik ayakkabı, eldiven, baret, gözlük, emniyet kemeri ( Gerekli ise) vb.) kullanır.
• Ölçüme başlamadan önce, ölçüm yapılan alanı dış ortamdan izole etmek için, barikatlar/güvenlik bantları veya bu alana girişi engelleyecek düzenlemeler yapılır.
• Ölçümlerin gerçekleştirilmesi öncesinde, tüm ilgili kişilere ön bilgilendirmeler yapılır.
• Ölçüm öncesinde, kullanılacak tüm ekipmanlar/cihazlar kontrol edilir, doğru bir şekilde çalıştıklarının teyidi yapılır.
• Sadece yetkili personelin ölçüm alanına girişine izin verilir.

Aşağıda verilenler dikkate alınır:
• Ölçüm başlamadan önce yetkililerle görüşülerek, alınması gereken iş güvenliği tedbirlerinin alınması sağlanır.
• Ölçüm personeline refakat edecek yetkili personel hazır bulundurulmalıdır.

ÖNEMLİ NOTLAR
Yukarıda belirtilen hazırlıkların ölçüm öncesinden yapılması gerekmektedir. Müşteri tarafında sözleşmeden belirtilen ün hazırlıkların yerine getirilmemesi ve gerekli ünlemlerin alınmaması, sahadayken kişisel koruyucu ekipmanlarda hasar oluşması, eksik çıkması, cihazların eksik veya hasarlı çıkması, çalışma sahasında risklerin mevcut olması durumlarında Periyodik Kontrol Formlarının ilgili alanlarına gerekli mazeretler belirtilerek müşteriden onay alınır ve iş sonlandırılır.

TANIMLAR
Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin işlevlerini bir iletkende birleştiren topraklanmış iletkendir.
Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnızca fonksiyon topraklaması için kullanılan bir topraklama iletkenidir.
Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon topraklaması ve hem de koruma topraklaması için birlikte kullanılan tek bir topraklama iletkenidir.
Dolaylı dokunmaya karşı koruma: İnsan ve hayvanların, hatalı durumlardan dolayı ortaya çıkabilecek tehlikelerden korunmasıdır.
Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada sıfır olduğu yeryüzünün madde ve yer olarak ifadesidir. Örnek: humuslu toprak, killi toprak, kumlu toprak, çamur, kayalık arazi.
Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki herhangi iki nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar küçüktür.
Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihazı ya da tesis bölümünü, bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenmiş bir iletkendir. Nötr iletkeni veya ana iletken ile topraklayıcı arasındaki bağlantıya bir ayırma bağlantısı, bir ayırıcı ya da bir topraklama bobini veya direnç bağlanmışsa, bu durumda sadece topraklayıcı ile belirtilen cihazlara en yakın toprak tarafındaki bağlantı ucu arasındaki bağlantı, topraklama iletkenidir.
Topraklama barası (topraklama birleştirme iletkeni): Birden fazla topraklama iletkeninin bağlandığı bir topraklama barasıdır (iletkenidir).
Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak bağlanan ve sınırlı bir alan içinde bulunan topraklayıcılar ya da aynı görevi yapan (boyasız direk ayakları, zırhlar ve metal kablo kılıfları gibi) metal parçalar ve topraklama iletkenlerinin tümüdür.

Topraklamanın Amaçlarına Göre Tanımlar:
1) Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır.
2) İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:
• Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması: Bu durumda, topraklama yolu üzerinde normal topraklama empedansından başka hiçbir direnç bulunmamaktadır.
• Dirençli işletme topraklaması: Bu durumda, ek olarak ohmik, endüktif ya da kapasitif dirençler bulunmaktadır.
3) Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır. Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme akımlarını da taşır.
Not : Bir iletişim tesisinin fonksiyon topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme topraklaması ile aynıdır. Fonksiyon topraklaması deyimine, örneğin “yabancı gerilim bileşeni az olan topraklama” gibi adlandırmalar da dahildir.
4) Fonksiyon ve koruma topraklaması: Fonksiyon topraklamasının aynı topraklama iletkenini kullanarak ve aynı zamanda koruma topraklaması olarak da kullanıldığı topraklamadır.
Not : Bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme ve koruma topraklaması ile aynıdır.
5) Düşük gürültülü topraklama: Dış kaynaklardan iletilen (bozucu büyüklüklerle olan) girişimin seviyesi, bağlandığı bilgi işlem veya benzeri donanımda bilgi kayıplarına neden olan kabul edilmeyecek etkiler üretmeyen bir topraklama bağlantısıdır.
Not : Genlik/frekans karakteristikleri ile ilgili olarak (suseptans= 1/x) duyarlık, donanımın tipine bağlı olarak değişir.
6) Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.
7) Raylı sistem topraklaması: İletken kısımlarla raylı sistem toprağı arasındaki dolaysız, dolaylı veya açık bağlantıdır. Raylı sistem toprağı, geri dönüş iletkeni olarak görev yapan ve traversler veya topraklama tesisleri üzerinden toprakla bağlantısı olan raylar ve bunlara bağlanmış iletken kısımlardır.